Voorbeeld 1
Gezinsgerichte visite geeft ruimte voor Samen Beslissen
‘De kinderarts en de kinderverpleegkundige wisselen in een kamer informatie uit over mij en bepalen een plan zonder mij daar actief in te betrekken. Daarna komen ze naar mijn kamer met de mededeling wat ze gaan doen. Ik vind dit gek, het gaat over mij en mijn lichaam. Waarom word ik niet gelijk betrokken? Waarom praten ze over mij en niet met mij?’
Deze ervaring van een kind van 11 jaar staat niet op zichzelf. Op veel kinderafdelingen bespreken de kinderarts en de -verpleegkundige eerst het behandelbeleid om het daarna aan het kind en de ouder(s) mee te delen. Om kind en ouder meer te betrekken bij de behandeling voerde het Bravis Ziekenhuis samen met Stichting Kind en Ziekenhuis de gezinsgerichte visite in. Zo ontstaat er ruimte voor Samen Beslissen.
‘Gezinsgerichte visite houdt in dat de kinderarts en -verpleegkundige het dagelijkse gesprek over de behandeling nu voeren met het kind en de ouders erbij. Zij kunnen zelf vertellen hoe het gaat en worden direct betrokken bij de keuze voor bijvoorbeeld bepaalde medicatie. Ze horen ook de afwegingen van de kinderarts en -verpleegkundige’, vertelt Eva Schmidt-Cnossen (projectmanager bij Stichting Kind en Ziekenhuis) die nauw betrokken was bij de implementatie van de gezinsgerichte visite in het Bravis Ziekenhuis.
Anders communiceren
Zo’n verandering vraagt van beide kanten een andere manier van communiceren. ‘Iemand moet bijvoorbeeld het gesprek leiden en het vraagt ook een andere manier van praten. Ook het kind moet het begrijpen en bij het gesprek worden betrokken. Aan de andere kant is het belangrijk dat het kind en de ouders het gesprek ook voorbereiden.’ Als ondersteuning hiervoor had Stichting Kind en Ziekenhuis al eerder in nauwe samenwerking met kinderen en ouders de 3 goede vragen voor kinderen ontwikkeld.
Stichting Kind en Ziekenhuis dacht met de teamleider van de kinderafdeling mee over de invoering van de gezinsgerichte visite en de communicatie. ‘We hebben bijvoorbeeld meegedacht over de handleiding voor het gesprek en gezorgd dat er in alle facetten oog is voor het kind. Het is belangrijk om echt mét het kind te praten en hem/haar actief het woord te geven. Kinderen hebben andere vragen dan ouders. Kinderen willen bijvoorbeeld weten of ze die middag alweer uit bed mogen, terwijl ouders vaak denken aan het effect op de lange termijn. Voor beide vragen moet ruimte zijn.’ Op advies van Stichting Kind en Ziekenhuis maakte het Bravis Ziekenhuis ook apart informatiemateriaal voor kinderen over de gezinsgerichte visite.
Handreiking
Door de gezinsgerichte visite worden kinderen en hun ouder(s) actief betrokken bij de behandeling en beslissen ze mee. Kinderen snappen waarom ze een bepaald medicijn moeten slikken of waarom ze nog niet uit bed mogen. ‘Het resultaat is dat kinderen en ouders zich beter aan de behandeladviezen houden, omdat ze er zelf ook achterstaan.’
Inmiddels voeren verschillende ziekenhuizen de gezinsgerichte visite in. Om hen op afstand te kunnen adviseren, heeft Stichting Kind en Ziekenhuis een overzichtelijke Handreiking ontwikkeld.
Voorbeeld 2
Zorgbelang Zuid-Holland geeft neurologen Beatrixziekenhuis feedback
Het Beatrixziekenhuis in Gorinchem wilde Samen Beslissen implementeren en betrok Stephanie van Zorgbelang Zuid-Holland hierbij. Zij dacht mee met de interne organisatieadviseur. Langzaam maar zeker veroverde ze terrein en vond ze een groep neurologen bereid om aan hun persoonlijk handelen in de spreekkamer te werken. ‘Als je samen beslissen tot in de haarvaten van het ziekenhuis wilt invoeren, moet je beginnen bij het persoonlijk handelen van professionals in de spreekkamer.’
Maar Stephanie besefte ook dat het een proces is om als patiëntenorganisatie je ideeën goed en op het juiste moment naar voren te brengen. ‘Ik ben er bewust open in gegaan en heb gekeken waar ik kon bijdragen. In het begin keek ik op verzoek mee naar de aanpassingen in een zorgpad om de keuzehulpen in te voeren, omdat het ziekenhuis daarmee bezig was. Pas later was er ruimte om mijn visie - dat samen beslissen in de spreekkamer begint- invulling te geven en hoe wij daaraan konden bijdragen. De keuze om daaraan te werken heb ik aan het ziekenhuis gelaten. Het ziekenhuis houdt de lead. Belangrijk hierbij was dat deze visie gedeeld werd door de interne organisatieadviseur. Samen hebben we deze aanpak in de praktijk ontwikkeld.’
De spreekkamer in
Samen met de organisatieadviseur zocht ze naar afdelingen die gemotiveerd waren om naar het gesprek in de spreekkamer te kijken. ‘Eerst hebben we een training gegeven over ‘de 3 goede vragen’ voor patiënten, zodat zorgverleners hen stimuleren om die te stellen. Deze training is breed voor alle artsen binnen het Beatrixziekenhuis aangeboden.’
De afdeling neurologie koos ook voor feedback op hun handelen vanuit het patiëntenperspectief. Stephanie observeerde in de spreekkamer welke stappen van samen beslissen zij met hun patiënt doorliepen en hoe dat ging. ‘Dat heb ik aan de neurologen teruggekoppeld in persoonlijke rapportages en in een gezamenlijke bijeenkomst. Uit die observaties bleek bijvoorbeeld dat de neurologen in het begin duidelijker kunnen maken dat ze samen met de patiënt over de behandeling willen beslissen.’ Een andere aanbeveling was dat ze meer expliciet kunnen doorvragen naar de voorkeuren van de patiënt, zodat ze ook echt tot een gezamenlijk besluit komen. ‘Vanuit het perspectief van de patiënt kunnen wij goed laten zien of de patiënt voldoende de kans krijgt om te beslissen en wat hij daarvoor nodig heeft, zoals een moment van stilte, een vraag of een tweede consult.'
Handreiking
Stephanie werkt haar beproefde aanpak uit in een handreiking ‘Patiëntenparticipatie bij Samen Beslissen’ met daarin een aantal ingrediënten, zoals het creëren van bewustzijn, een training over de 3 goede vragen, observeren in de spreekkamer, verzamelen van ervaringen van patiënten en een effectieve terugkoppeling van de observaties en ervaringen. Het terugkoppelen van de ervaringen op groepsniveau is een bewuste keuze. ‘Door op groepsniveau feedback te geven, maakt de afdeling afspraken over het vervolg. Als je dat alleen individueel doet, blijft het vrijblijvend.’
‘Ook in het adviesproces beslis je samen: je sluit aan bij waar het ziekenhuis staat met samen beslissen en vertelt wat je als patiëntenorganisatie kunt brengen en wat daarvan de voordelen zijn. Het ziekenhuis beslist of ze aan ‘onze behandeling en het patiëntenperspectief’ toe zijn.’